Inicio

Achegándonos ao LHC

 
 
 
 
 
 

"Se hai unha cosa a facer é comprometerse coa educación".

George Charpak (Premio Nobel en Física en 1992).

 

El CERN celebra 70 años de descubrimientos científicos e innovación.




O Large Hadron Collider (Gran Colisor* de Hadróns) é o acelerador de partículas máis poderoso do mundo. LHC (situado no noroeste da cidade suiza de Xenebra, sobre a fronteira Franco–Suiza) xera a maior cantidade de información nunca antes producida nun anterior experimento científico. O seu obxectivo é revelar algúns dos secretos fundamentais da natureza que quedan por descubrir.

(*) Sobre a utilización da palabra "colisor" ver...

A pesar da enorme cantidade de datos que podemos atopar sobre este acelerador e os seus experimentos, non é sinxelo para os non especialistas coñecer de onde proceden eses datos e o seu significado. 

Basicamente, o propósito deste Sitio Web é esencialmente divulgativo tentando axudar a introducir este experimento ao público en xeral e ao alumnado e profesorado de ensino secundario en particular. Unha boa cantidade de cálculos son presentados para seren levados á clase de secundaria, estimulando a curiosidade dos estudantes, axudándolles así a comprender mellor algúns conceptos da Física. Preténdese que sexan un exemplo da relación entre as "frías" ecuacións da Física e o excitante mundo da investigación científica.

É importante suliñar que os cálculos que aparecen neste sitio web están adaptados ao nivel do ensino secundaria, e na maioría dos casos, aínda que e poidam resultar útiles, son simples aproximacións aos resultados correctos.




LHC en vivo


Amosamos deseguido algúns feitos que son de especial relevancia, aparecendo nas diferentes Seccións deste sitio web o desenvolvemento dos contidos e conceptos que consideramos de interese.

Se non estás familiarizado cos conceptos básicos da física de partículas, recomendámosche que visites primeiro as distintas seccións do menú xeral do noso sitio web.

 

 CERN highlights en 2023                   

 

 Tomado de CERN WEBSITE

 

 Run 3              

Ano 2022, comeza o LHC Run 3 despois dun vasto programa de traballos completados durante o Long Shutdown 2 (LS2). Os protóns coliden á máis alta enerxía (13.6 comparado con 13 TeV) e con máis luminosidade (contendo ata 1.8 × 1011 protones por bunch, comparado con 1.3–1.4 × 1011 ) que durante Run 2. Esta tercera fase experimental, Run 3, exténdese ata finais de 2025.

Esta terceira fase experimental esténdese ata o final de 2025.

Unhas poucas semanas despois do arranque do RUN3, varios récord foron xa alcanzados.

Algúns deles son:

.- enerxía con Pb iones: 6.8 Z TeV (ou 2.76 TeV/nucleón)

.- pico de luminosidade: 2.5·1034

 .- pile-up (puntos de colisión casi simultáneos) > 100

.- enerxía almacenada por feixe: ~ 400 MJ


O calendario actural prevé o Long Shutdown 3 para comezar en 2026, un ano máis tarde que o que estaba previsto, e durará tres anos no canto de 2.5 anos (taken from CERN Courier).


Enerxía                    

Durante 2012 os protóns estiveron xirando cunha enerxía de 4 TeV por protón. En 2013 despois de ser utilizado para colisións con núcleos de Pb entrou e parada técnica (LS1) de arredor de 20 meses, para se reiniciar en 2015 as colisións cunha enerxía record de 6,5 TeV por protón.  Despois de l Longa Parada (Long Shutdown 2, LS2) de 2019-2022,  éntrase na tercera fase experimental, Run 3, coa máxima enerxía ata o de agora alcanzada - 6,8 TeV por proton (13,6 TeV en colisión, moi perto xa da enerxía máxima de deseño inicial, 14 TeV).


Bosón de Higgs                    

Con todo, un dos seus principais obxectivos, atopar o bosón de Higgs,  foi xa acadado na fase inicial de operación. O Premio Nobel en Física 2013 foi otorgado a François Englert Peter W. Higgs "polo descubrimento teórico dos mecanismo que contribúe á nosa comprensión da orixe da masa das partículas subatómicas, e que foi recentemente confirmado a partir do achádego da partícula fundamental asociada, nos experimentos ATLAS CMS do Large Hadron Collider do CERN."

ATLAS CMS anunciaron o descubrimento desa partícula o 4 de Xullo de 2012. Este resultado foi reconfirmado posteriormente en 2013.

Candidato Higgs decaendo en catro muóns rexistrado polo detector ATLAS en 2012 (Imaxe: ATLAS/CERN).

Artículos de interese sobre o Bosón de Higgs no décimo aniversario do seu descrubrimento,  son os seguintes:

https://arxiv.org/abs/2207.00043



Precisamente no décimo aniversario do descubrimiento do Bosón de Higgs é un bo momento para sinalar que a investigación en Física de Partículas é tan necesaria como o ten sido sempre.  Neste sentido é moi recomendable o seguinte artículo da revista Nature

Particle physics isn’t going to die — even if the LHC finds no new particles

Nature. 2022 Jul;607(7917):7-8. doi: 10.1038/d41586-022-01819-4.



Observación da desintegración Bc+J/ψ J/ψ π+ π0

Xaneiro, 2024

LHCb Collaboration: A primeira observación do decaemento de Bc+ → J/ψ π+ π0  é reportada con alta significancia utilizando os datos de colisión protón-protón, correspondente a unha lumininosidade integrada de 9 fb-1, rexistrada polo detector LHCb con enerxías de centro de masas de 7, 8 e 13 TeV.

O mesón Bc+ (composto por dous quark pesados, b e c) é o mesón máis masivo que só pode decaer por interacción débil, vía o decaemento dun quark pesado constituinte (ver diagrama). Este decaemento de Bc+ en J/ψ e un par π+π0  no fora observado antes, principalmente porque a reconstrución precisa do mesón de baixa enerxía π0 (a través do par de foóns en que se desintegra) é un reto moi grande nos procesos de colisión protón-protón do LHC.

Diagrama para o decaemento do mesón Bc+ no mesón J/ψ e en hadróns lixeiros

A gran cantidade de b-quarks producidos nas colisións do LHC e a excelencia do detector, permite á LHCb Collaboration o estudo en detalle da produción, vias de decaemento e propiedades do mesón Bc+. Desde o descubrimento do Bc+ no expeimento CDF do Tevatron collider (Fermilab-Chicago), 18 novos decaementos do Bc+ foron observados (con máis de cinco sigmas de desviación estándar), todas no LHCb.



Un exabyte de almacenamiento en disco no CERN

Septiembre, 2023

O CERN alcanza un exabyte (un millón de Terabytes) de capacidade de almacenamento no seu centro de datos. Polo tanto, supérase o limiar do millón de terabytes de espacio en disco.

O almacén de datos del CERN no só serve para os datos de Física do LHC, senón tamén para todo o espectro de experimentos e servizos que precisan xestión de datos en líña.

Máis aquí...


La primera observación de neutrinos en el LHC.

Agosto 2023.

Os neutrinos están dentro das partículas máis abundantes en el universo, pero observarlos es un reto enorme dado que apenas interaccionan con la materia.

Os neutrinos son abundantemente producidos na colisión de protóns en aceleradores como o LHC, pero ata o de agora non foran directamente observados.
As colaboracións FASER e SND@LHC son dous diferentes experimentos dedicados á detección de neutrinos, ambos os dous no LHC, nos que recentemente, e de xeito indipendente foron observados neutrinos procedentes da colisión de protóns. Desta maneira pódense abrir novas importantes líñas de investigación en Física de Partículas.

Máis en ...


ATLAS establece un récord de precisión na masa do bosón de Higgs.

Xullo 2023.

Tomado do CERN Website.

O Modelo Estándar non predír a masa do bosón de Higgs, polo que se debe determinar mediante medidas experimentais. O seu valor determina a forza das interaccións do bosón de Higgs con outras partículas elementais e consigo mesmo. Un coñecemento preciso deste parámetro fundamental é clave para realizar cálculos teóricos precisos que, á súa vez, permitan aos físicos confrontar as súas medicións das propiedades do bosón de Higgs coas predicións do Modelo Estándar. As desviacións respecto a estas predicións indicarían a presenza de fenómenos novos ou inexplicables.

A nova medida de ATLAS combina dous resultados: unha nova medida da masa do bosón de Higgs baseada nunha análise da desintegración da partícula en dous fotóns de alta enerxía (a "canle difotón") e unha medida de masa anterior baseada nun estudo da súa desintegración en catro leptones (a "canle catro-leptón").

A nova medida na canle dos difotons, que combina as análises dos conxuntos completos de datos ATLAS das series 1 e 2 do LHC, deu como resultado unha masa de 125.220 millóns de electronvoltios (GeV) cunha incerteza de só 0,14 GeV (0,09%).


Primeira evidencia dun raro decaemento do bosón de Higgs nun bosón Z e un fotón.

Maio 2023

O Modelo Estándar predí que, se o bosón de Higgs ten unha masa de arredor de 125 GeV, aproximadamente o 0.15% dos bosóns de Higgs decaerán nun bosón Z e un fotón.

Pero algunhas teorías que van máis aló do Modelo Estándar predín unha tasa de decaemento diferente. A medición desta tasa de decaemento aporta valiosas ideas tanto sobre a física máis aló do Modelo Estándar como sobre a natureza do bosón de Higgs.

Nun novo estudo, ATLAS e CMS uniron forzas para maximizar os datos recollidos durante o Run 2 (2015-2018) incrementando significativamente a precisión estatística.

Esta colaboración tradúcese nun resultado para este decaemento do bosón de Higgs nun bosón Z e un fotón cunha desviación estándar de 1.9 por riba da predición do Modelo Estándar. O resultado ten unha significancia estadística de 3.4, que aínda está por debaixo de requerimento de 5 necesario para reclamar ol descubrimiento

Sucesos candidatos de ATLAS (esquerda) e CMS (dereita) para un bosón de Higgs que decae nun bosón Z e un fotón, co bosón Z decaendo nun par de muóns.
(Imaxe: CERN)

Máis aquí...


Outro importante logro procede da LHCb Collaboration, Decembro 2022, e refírese ao cumprimento do Principio da uiversalidade do "sabor" leptónico.

A interacción feble, tal como se describe no Modelo Estándar (SM), actúa de xeito simétrico para todos os leptóns. Isto quere dicir que decaementos que impliquen por exemplo muóns ou electrones deben presentar iguais probabilidades (con pequenas correccións debidas ás diferentes masas deses leptóns). Un exemplo de tales decaementos son B+→ (K+μ+μ-) e B+→ (K+e+e-), nos que un mesón B decae nun par de leptóns, acompañados por un mesón K. Seguindo o Modelo Estándar, se se mide a probabilidade de ambos procesos deberíamos obter teóricamente unha relación (RK) desas probabilidades moi cercanas a 1. Estudos previos destas desintegracións mostrarían diferenzas significativas respecto ás prediccións teóricas, debido potencialmente aos efectos de novas partículas ou fuerzas.

Os resultados anunciados en decembro de 2022, despois de análises máis extensas e completas cás anteriores, concordan perfectamente co Principio de universalidade do "sabor" leptónico.

Ver máis…

Información más actualizada (agosto 2023) puede encontrarse aquí.


LHCb collaboration pon a disposición do público o seu primeiro conxunto de datos.
Decembro 2022: la LHCb collaboration pon a disposición del público os datos del Run1 del LHC, o que permitirá que calquera persoa do mundo poida realizar investigacións.
“The data collected at LHCb is a unique legacy to humanity, especially since no other experiment covers the region LHCb looks at,” indicou Sebastian Neubert, líder do LHCb open data project. “It has been obtained through a huge international collaborative effort, which was funded by the public. Therefore the data belongs to society.”

CERN Open Data Portal.


Outro asunto muy importante de investigación, no que o LHC debe xogar un papel importante, é a medida do valor do momento magnético do muón. Neste campo hai que citar o Muon g-2 Experiment (Fermilab), que mide o momento magnético do muón a partir da súas interacciones cuánticas con el vacío cuando atraviesa un campo magnético (hai que ter presente que o baleiro está “cheo” de partículas virtuais). Este experimento anunciou en 2021 os seus resultados que evidencian una diverxencia demasiado grande coa predicción teórica segundo o Modelo Estándar. O nivel de fiabilidade alcanzado é de 4,2 sigma (indicios de nova física) con aproximadamente o 6% de todos os datos que se poden utilizar, polo que en poucos anos se poderían obter os 5 sigmas (descubrimento).

 

Tomado de Fermilab-Twitter

Ver máis aquí ou aquí.

Información máis actualizada (2023) aquí.


Novos hadróns. Cos datos obtidos nas fases Run 1 e Run2 foron descubertos máis de medio cento de hadróns (ata xullo de 2022 foron anunciado 66 novos hadróns. (Ver máis en Patrick Koppenburg-Website)

A maioría deles foron descubertos no experimento LHCb.

No 5 de xullo de 2022 anunciáronse catro novos descubrimentos:

 


Máis informacións importantes:

Marzo 2023. Primeiros resultados desde o detector FASER The FASER collaboration informa da primeira observación directa de interaccións de neutrino nun experimento de colisión de partículas como el LHC. Ver máis... e tamén aquí.

Marzo 2023. As Colaboracións ATLAS e CMS observan a produción simultanea de catro quarks top, un fenómeno raro que podería estar relacionado coa Física máis aló do Modelo Estándar dla Física de Partículas.. Máis información...

En Xaneiro de 2022, LHCb Collaboration anuncióu  a medida da masa do bosón W. Esta medida foi realizada usando datos de colisións protón-protón con s = 13 TeV correspondentes a unha luminosidade integrada de 1.7 fb1,  con datos de 2016 do LHCb Experiment. A masa do bosón W determinada foi:

mw = 80354 ± 23stat± 10exp± 17theory ± 9PDF MeV/c2.

onde as incertezas corresponden a contribucións de fontes estatísticas, sistemáticas experimentais, teóricas e funcións de distribución de partóns. A medición concorda ben coa predicción de axuste electrodébil global e coas medicións anteriores.

Porén, o Collider Detector at Fermilab (CDF) Collaboration anunciou en abril de 2022 unha medida precisa da masa do bosón W a partir de datos do Tevatron, e, sorprendentemente, os investigadores encontraron un valor significativamente máis alto: 80433.5 ± 9.4 MeV/c2. Este resultado desvíase da predicción terórica do Modelo Estándar, pero é un resultado experimental que debe ser validado por futuros experimentos, como é o caso del LHC.

 

Masa del bosón W

Imaxe tomada de Gibney E. (2022). “HOW THE REVAMPED LARGE HADRON COLLIDER WILL HUNT FOR NEW PHYSICS".

Nature, 2022 May; 605(7911):604-607


En Marzo de 2019 (Rencontres de Moriond) a colaboración LHCb presentou os seus resultados sobre a “violación CP” encontrada no mesón D0 (este mesón está formado por un quark c e un antiquark u). Para observar este fenómenos os investigadores desta colaboración utilizaron os datos producidos no detector LHCb desde 2011 a 2018. A violación CP á unha característica esencial do universo para comprender a asimetría materia-antimateria existente. Ata o de agora, este fenómeno só fora atopado en partículas que estiveran formadas por quarks strange ou bottom.

24 de Octubre 2018, os protóns realizaron a súa derradeira viaxe do ano no LHC. Ás seis da mañá,o feixe número 7334 foi extraido do acelerador, e haberá que agardar a 2021 para volver ter protóns no acelerador, A partir do 10 de diciembre producirase unha parada de máis dun ano para renovar parte do equipamento. Durante as semanas previas á parada, serán os núcleos de Pb os protagonistas, permitindo estudiar o plasma quark-gluón que recrea os segundos posteriores ao Big Bang.
 
25 Xullo 2018, por primeira vez os operadores do LHC inxectaron "atomos" formados por un núcleo de Pb e un electrón. Trátase do primeiro paso de comprobación dunha nova idea chamada Factoría Gamma, dentro do proxecto "CERN’s Physics Beyond Colliders".
 
En Marzo de 2018, na 53ª Anual Rencontres de Moriond celebrada (entre o 10 e o 24 Marzo de 2018) celebrada en La Thuile, no Val de Aosta Valley (Italia), ATLAS e CMS presentaron un conxunto de novas medidas das propiedades do bosón escalar asociado co Brout-Englert-Higgs field. Estes resultados proceden do exame dos datos das colisións protón-protón a unha enerxía de 13 TeV durante os años 2015 e 2016. Estes datos tomados en ATLAS e CMS proveñen de arredor de dous millóns de bosóns de Higgs, dos cales arredor de 10000 foron facilmente accesibles desde os detectores.

12 Octubre 2017, durante oito horas, o LHC estivo acelerando e colidindo núcleos de Xenon, permitindo aos detectores ATLAS, ALICE, CMS and LHCb, rexistrar colisións de xenon por primeira vez.

6 de xullo de 2017, na EPS Conference on High Energy Physics en Venecia, o LHCb experiment comunica a observación de Ξcc++(Xicc++), unha nova partícula que contén dous quarks charm e un quark up. Durante moitos anos os físicos teñen estado detrás do seu descubrimento, quedando agora completamente detectada. A súa masa é de 3621 MeV.

 

 


 



 
... e para saber sobre o que se está a preparar para o futuro ver HL-LHC: High Luminosity e tamén The Future Circular Collider
CERN Council nomea a  Fabiola Gianotti  para o seu segundo mandato como Directora Xeral do CERN (Nov 2019)

Na súa Sesión 195 (Nov 2019) o CERN Council nomeou a Fabiola Gianotti, como Directora Xeral da Organización, para un segundo mandato. Este novo nomeamento vai do 1 de xaneiro de 2021 a decembro de 2025. Esta é a primeira vez na historia do CERN que a Dirección Xeral foi prorrogada para un segundo mandato completo.



NOTAS IMPORTANTES           
Toda a Bibliografía que foi consultada para cada Sección está indicada na Sección de Referencias
Reiteramos que os cálculos que se achegan neste sitio web están adaptados ao nivel do ensino secundario, e na maioría dos casos, aínda que podan resultar útiles, son simples aproximacións aos resultados correctos.

Ademais das diferentes Seccións deste sitio, creemos de interese visitar outros sitios web para ter unha idea máis xeral da Física de Partículas. Por exemploLa aventura de las Partículas, ou outros sitios que se indican na sección Educación.

Algúns dos datos e informacións, así como imaxes, teñen sido tomado dos diferentes websites do CERN, tendo sido solicitado e concedido o correspondente permiso pola administración do CERN. O uso que se fai neste Sitio Web dos diferentes materiais procedentes das publicaciones producidas por lo CERN segue estrictamente os termos de uso que a este respecto indica o CERN.

O resto das imaxes, gráficas, etc., non feitas por nós, foron tomadas como de "fair use". Se non é o caso, por favor, fágannolo saber para retiralas de inmediato.

Un Glosario con termos de Física de Partículas, en orde alfabética, é incluído na última sección. 

AUTORES

Xabier Cid Vidal, Doctor en Física de Partículas (experimental) pola Universidad de Santiago (USC). Research Fellow in experimental Particle Physics no CERN, desde xaneiro de 2013 a decembroe de 2015. Estivo vencellado ao Depto de Física de Partículas da USC como becario "Juan de la Cierva", "Ramon y Cajal" (Spanish Postdoctoral Senior Grants), e Profesor Contratado Doutor.  Desde 2023 é Profesor Titular de Universidade nese Departamento (ORCID).

Ramon Cid Manzano, foi profesor de Fïsica y Química no IES de SAR (Santiago - España), e Profesor Asociado nol Departamento de Didáctica de Ciencias Experimentais da Facultade de Educación da Universidad de Santiago (España), ata oseu retiro en 2020. É licenciado en Física e en Química, e Doutor pola Universidad de Santiago (USC).(ORCID).


CERN


CERN WEBSITE

CERN Directory

CERN Experimental Program

Theoretical physics (TH)

CERN Experimental Physics Department

CERN Scientific Committees

CERN Structure

CERN and the Environment

LHC


LHC

Detector CMS

Detector ATLAS

Detector ALICE

Detector LHCb

Detector TOTEM

Detector LHCf

Detector MoEDAL

Detector FASER

Detector SND@LHC

 


NOTA IMPORTANTE

Toda a Bibliografía que foi consultada para esta Sección está indicada na Sección de Referencias

 


© Xabier Cid Vidal & Ramon Cid - rcid@lhc-closer.es  | SANTIAGO |

···